Γιατί έχει αυξηθεί τόσο δραματικά τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας η βία μεταξύ των ανηλίκων και μάλιστα τις περισσότερες φορές σε ένα προστατευμένο και ελεγχόμενο περιβάλλον; Γιατί είναι συχνά αποδεκτή αυτού του είδους η βία, χωρίς να δίνεται ουσιαστικά μία ουσιαστική λύση που θα προστατεύσει θύτες και θύματα; Από την άλλη πλευρά, είναι η φυλακή το απόλυτο μέτρο σωφρονισμού για έναν ανήλικο και μία ανήλικη; Αλήθεια, ποιος θα προστατεύσει το θύτη;
Για όλα τα παραπάνω, και με αφορμή την πρόσφατη επίθεση με μαχαίρι μιας 16χρονης σε μαθήτρια 15 ετών σε δημοτικό σχολείο της Κυψέλης, μιλήσαμε με την Συμβουλευτική Ψυχολόγο - Ψυχοθεραπεύτρια - Σύμβουλο Υπογονιμότητας Ιωάννα Π. Θεοδωρακοπούλου PsyD, MSc.
Όπως αναφέρει η αύξηση της βίας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες, οικονομικούς, κοινωνικούς αλλά και πολιτισμικούς, ενώ δυστυχώς σημαντικό ρόλο παίζει και η κανονικοποίηση της βίας μέσα από τα social media.
Επιπλέον, η εκδήλωση βίας σε ελεγχόμενα πλαίσια υποδηλώνει ότι το πρόβλημα δεν αφορά μόνο την έλλειψη επιτήρησης, αλλά κυρίως την απουσία εσωτερικευμένων ορίων.
Η βία συχνά παρουσιάζεται ως τρόπος απόκτησης κύρους, δύναμης ή ορατότητας, επισημαίνει η κυρία Θεοδωρακοπούλου, τονίζοντας ωστόσο εμφατικά, ότι η φυλάκιση δεν συνιστά αποτελεσματικό μέσο σωφρονισμού για ανηλίκους. Αντιθέτως, μπορεί να επιδεινώσει υπάρχουσες ψυχικές δυσκολίες, να ενισχύσει την ταύτιση με παραβατικές ταυτότητες και να αυξήσει τον κίνδυνο επαναλαμβανόμενης βίαιης συμπεριφοράς.
Η Συμβουλευτική Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια - Σύμβουλος Υπογονιμότητας Ιωάννα Π. Θεοδωρακοπούλου PsyD, MSc.
Ολόκληρη η συνέντευξη της Ιωάννας Π. Θεοδωρακοπούλου
Γιατί κατά την άποψή σας έχει αυξηθεί τόσο πολύ η βία των ανηλίκων και μάλιστα με τόσο επιθετικό τρόπο; Πού οφείλεται αυτή η οδυνηρή κατάσταση που προβληματίζει την κοινωνία;
Η αύξηση της βίας στους ανηλίκους συνδέεται με μια επικίνδυνη συσσώρευση στην οποία αλληλοεπιδρούν αναπτυξιακοί, οικογενειακοί και κοινωνικοπολιτισμικοί παράγοντες. Σε μια περίοδο έντονης αβεβαιότητας (πανδημία, οικονομική ανασφάλεια, διαρκείς κρίσεις και προκλήσεις) και κοινωνικής πίεσης (οικογενειακή ένταση, συνεχής έκθεση σε βίαιο και ακραίο περιεχόμενο) διαπιστώνεται αυξημένη συναισθηματική απορρύθμιση, χαμηλή ανοχή στη ματαίωση και μεγάλη δυσκολία να αναγνωρίζουν, να αντέχουν αλλά και να εκφράζουν συναισθήματα όπως ο θυμός, η ντροπή και η απόρριψη. Όταν όμως αυτά τα συναισθήματα συσσωρεύονται, η βία γίνεται ένας πρόχειρος τρόπος επιβολής και εκφόρτισης.
Σημαντικό ρόλο παίζει και η κανονικοποίηση της βίας μέσα από τα social media, τα βίντεο, ακόμη και τη γλώσσα της καθημερινότητας. Η βία συχνά παρουσιάζεται ως τρόπος απόκτησης κύρους, δύναμης ή ορατότητας.
Επιπλέον , η βία των ανηλίκων διαπιστώνουμε ότι συμβαίνει σε κλειστούς ελεγχόμενους χώρους, όπως σχολεία, φροντιστήρια κλπ επομένως σε εποπτευόμενους χώρους σε μεγάλο βαθμό. Παρόλα αυτά , οι ανήλικοι τολμούν να επιτίθενται και δεν φοβούνται.
Επισημαίνετε κάτι ιδιαίτερα ανησυχητικό, καθώς η εκδήλωση βίας σε ελεγχόμενα πλαίσια υποδηλώνει ότι το πρόβλημα δεν αφορά μόνο την έλλειψη επιτήρησης, αλλά κυρίως την απουσία εσωτερικευμένων ορίων. Πολλοί ανήλικοι δεν έχουν αναπτύξει σταθερό εσωτερικό σύστημα κανόνων και συνεπειών, είτε λόγω ασυνεπών ορίων στην οικογένεια είτε λόγω συναισθηματικής αποσύνδεσης από τις ενήλικες φιγούρες. Η παρουσία ενηλίκων δεν αρκεί όταν αυτοί δεν βιώνονται ως συναισθηματικά διαθέσιμοι ή όταν οι ανήλικοι λειτουργούν υπό συνθήκες έντονης παρορμητικότητας και αποδιοργάνωσης.
Παράλληλα, δεν πρέπει να υποτιμούμε το σχολικό περιβάλλον και τον ρόλο της ομαδικής δυναμικής. Μέσα στο σχολείο, η βία μπορεί να γίνει τρόπος ένταξης, κυριαρχίας ή αποφυγής του ρόλου του «αδύναμου». Σε αυτές τις περιπτώσεις, το παιδί δεν φοβάται τόσο την τιμωρία όσο το ενδεχόμενο να χάσει έδαφος ή ταυτότητα μέσα στην ομάδα.
Είδαμε ότι η 16χρονη μαθήτρια που επιτέθηκε με μαχαίρι σε 15χρονη συμμαθήτριά της προφυλακίστηκε. Είναι η φυλακή ένας τρόπος σωφρονισμού σε τόσο νεαρές ηλικίες;
Από ψυχολογική και αναπτυξιακή σκοπιά, η φυλάκιση δεν συνιστά αποτελεσματικό μέσο σωφρονισμού για ανηλίκους. Αντιθέτως, μπορεί να επιδεινώσει υπάρχουσες ψυχικές δυσκολίες, να ενισχύσει την ταύτιση με παραβατικές ταυτότητες και να αυξήσει τον κίνδυνο επαναλαμβανόμενης βίαιης συμπεριφοράς.
Ένα παιδί που φτάνει σε τόσο ακραία πράξη συνήθως βιώνει σοβαρή ψυχική δυσφορία και έχει ιστορικό παραμέλησης, βίας ή απορρύθμισης. Χωρίς εξειδικευμένη ψυχιατρική και ψυχοθεραπευτική παρέμβαση, η τιμωρητική αντιμετώπιση παραμένει επιφανειακή και ο κίνδυνος υποτροπής παραμένει υψηλός.
Η διεθνής βιβλιογραφία υποστηρίζει μοντέλα θεραπευτικής και αποκαταστατικής δικαιοσύνης, με στόχο την κατανόηση της πράξης, την ανάληψη ευθύνης και τη μακροπρόθεσμη πρόληψη.
Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος των γονέων και των δασκάλων στα περιστατικά βίας των ανηλίκων ;
Οι γονείς διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της συναισθηματικής ρύθμισης και των εσωτερικών ορίων του παιδιού. Η σταθερή, προβλέψιμη γονεϊκή στάση, σε συνδυασμό με συναισθηματική διαθεσιμότητα, αποτελεί προστατευτικό παράγοντα απέναντι στην επιθετικότητα. Όχι μόνο έλεγχο, αλλά σχέση. Ένα παιδί που νιώθει ότι ακούγεται και υπολογίζεται, έχει λιγότερη ανάγκη να εκφραστεί μέσα από τη βία.
Οι δάσκαλοι, από την άλλη, δεν μπορούν και δεν πρέπει να είναι μόνο μεταδότες γνώσης. Χρειάζονται υποστήριξη θεσμικά ώστε να λειτουργούν και ως πρόσωπα αναφοράς, να αναγνωρίζουν έγκαιρα σημάδια απορρύθμισης, αποκλεισμού ή επιθετικότητας και να συνεργάζονται με ειδικούς ψυχικής υγείας. Η βία δεν προλαμβάνεται με αποβολές και ποινές, αλλά με πρόληψη, εκπαίδευση στη συναισθηματική νοημοσύνη και συμμαχία οικογένειας–σχολείου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου