Στο πλαίσιο της θεματολογίας μας για τη θυματοποίηση, αναδεικνύουμε σήμερα ένα ζήτημα το οποίο διερευνούμε για πρώτη φορά και αφορά τη θυματοποίηση αντρών. Ο στόχος μας είναιδιττός,
πρώτον να καταστήσουμε σαφές ότι η βία μπορεί να στοχεύσει σε κάθε πρόσωπο, ανεξαρτήτως
φύλου, ηλικίας και άλλων χαρακτηριστικών, και δεύτερον, ότι η βία είναι καταδικαστέα όπου κι αν προέρχεται και όπου κι αν στοχεύει, χωρίς αστερίσκους και εισαγωγικά.
Πρόκειται, αναμφίβολα, για ένα πολύ σοβαρό θέμα με σύνθετες διαστάσεις και προεκτάσεις, δεδομένου ότι οι άντρες πολύ δύσκολα καταγγέλλουν και μιλούν ανοιχτά για τη θυματοποίησή τους, ενώ το στίγμα και η ντροπή βιώνονται με μεγάλη ένταση και από τους άντρες θύματα, στοιχείο που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα κοινωνικά στερεότυπα που απαιτούν από τον άντρα να υιοθετεί μία συγκεκριμένη συμπεριφορά.
Είναι αξιοσημείωτο ότι και η επιστημονική έρευνα διεθνώς άργησε να εστιάσει στο φαινόμενο. Εξίσου και στη δημόσια συζήτηση η ανδρική θυματοποίηση είχε αποκλειστεί, γεγονός που αποδεικνύει -και στην περίπτωση των αντρών- την αρνητική επιρροή που ασκούν τα κοινωνικά στερεότυπα, τα οποία παραμορφώνουν την πραγματικότητα και οδηγούν σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και την επιστημονική κοινότητα στο να παραβλέψει ερευνητικά δεδομένα. Σταδιακά, ωστόσο, άρχισε να αποτελεί θέμα δημόσιας συζήτησης και διερεύνησης από τους ειδικούς επιστήμονες το ενδεχόμενο να είναι και οι άντρες θύματα σεξουαλικής επίθεσης. Παρά τη σταδιακή αναγνώριση στην έρευνα και στη δημόσια συζήτηση της ανδρικής θυματοποίησης, τα δεδομένα αναδεικνύουν τη σοβαρότητα αλλά και την πολυπλοκότητα της ανδρικής θυματοποίησης.
Σε ποια συμπεράσματα όμως μας οδηγούν τα ερευνητικά πορίσματα;
Οι άντρες μπορεί να είναι θύματα σεξουαλικής επίθεσης/Men can be sexually assaulted
Θα ξεκινήσουμε τη διερεύνησή μας, υπογραμμίζοντας ότι οποιοσδήποτε άντρας μπορεί να αποτελέσει θύμα σεξουαλικής επίθεσης/sexual assault από έναν φίλο, έναν άγνωστο, μια ομάδα αγνώστων κ.ά, ανεξαρτήτως της σωματικής του διάπλασης, της δύναμής του ή της εμφάνισής του. Άλλωστε το έγκλημα του βιασμού, όπως επισημαίνεται εμφατικά στην εγκληματολογική έρευνα, δεν αφορά την ερωτική πράξη ούτε την ερωτική επιθυμία, αλλά πηγάζει από την «ανάγκη» του δράστη για εξουσία και έλεγχο. Επομένως, οποιοσδήποτε μπορεί να αποτελέσει θύμα αυτής της εγκληματικής πράξης. Μάλιστα, βάσει ερευνών οι σεξουαλικές επιθέσεις προς τους άνδρες είναι συχνά πολύ βίαιες και περιλαμβάνουν χρήση όπλων ή/και άσκηση σωματικής βίας. Αλκοόλ ή φάρμακα μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να εμποδίσουν το θύμα από το να προβάλλει αντίσταση. Τέλος, οι άντρες μπορεί να εξαναγκαστούν στη βίαια πράξη μέσω εκφοβισμού, απειλών ή ακόμα και να παγιδευτούν.
Οι άντρες ενδέχεται να δεχτούν σεξουαλική επίθεση ακόμα και από γυναίκες/Men can be sexually assaulted by women
Ποιοι είναι όμως οι δράστες των σεξουαλικών επιθέσεων κατά αντρών; Παρόλο που η πλειοψηφία των δραστών είναι άντρες, η έρευνα καταγράφει και περιστατικά σεξουαλικής επίθεσης από γυναίκες. Αυτές οι πολύ σοβαρές υποθέσεις συνήθως αφορούν αγόρια κάτω των 16 ετών. Θα πρόσθετα όμως εδώ ότι μπορεί να αφορούν και άτομα με αναπηρίες και γενικότερα άτομα που δεν έχουν τη δυνατότητα αντίδρασης. Επίσης, θα πρέπει να εξετάσουμε το ενδεχόμενο πιέσεων και εξαναγκασμών σε εργασιακούς χώρους για την επαγγελματική ανέλιξη του ατόμου που ενδεχομένως ασκηθούν από μεγαλύτερης συνήθως ηλικίας γυναίκες με κοινωνική επιρροή και επαγγελματική ισχύ. Πιστεύω, συνεπώς, ότι πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό θέμα που πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω και στην ελληνική πραγματικότητα.
Ο σεξουαλικός προσανατολισμός δεν σχετίζεται με τον κίνδυνο θυματοποίησης/Sexual orientation does not affect the risk of victimization
Ο σεξουαλικός προσανατολισμός κάθε ατόμου δεν αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα για να δεχτεί σεξουαλική επίθεση. Αυτό σημαίνει ότι τόσο οι ετεροφυλόφιλοι, όσο και οι ομοφυλόφιλοι και αμφιφυλόφιλοι άνδρες κινδυνεύουν εξίσου, γιατί όπως εξαρχής τονίσθηκε η σεξουαλική επίθεση αφορά τον θυμό και τον έλεγχο, όχι τη σεξουαλική έλξη. Ο βιασμός δεν είναι αποτέλεσμα του σεξουαλικού προσανατολισμού ενός ανθρώπου, ούτε θα αλλάξει τον προσανατολισμό του μετά-πολύ σημαντικό στοιχείο επίσης που πρέπει να τονίσουμε.
Οι περισσότεροι άντρες θύματα δεν γίνονται βιαστές/Most male victims do not become rapists
Αν και πολλοί δράστες έχουν ιστορικό σεξουαλικής κακοποίησης, η πλειονότητα των αντρών θυμάτων δεν καταλήγουν να γίνουν οι ίδιοι δράστες σεξουαλικών εγκλημάτων.
Η σεξουαλική διέγερση κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επίθεσης δεν υποδηλώνει συναίνεση στην πράξη/Sexual arousal during a sexual assault does not indicate a “willing” participant
Η σεξουαλική διέγερση κατά τη διάρκεια της επίθεσης δεν υποδηλώνει συναίνεση, καθώς αποτελεί φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού που μπορεί να συμβεί ακόμη και σε τραυματικές ή στρεσογόνες καταστάσεις. Αυτή η αντίδραση του οργανισμού δεν υποδηλώνει ότι το θύμα συναίνεσε ή αποκόμισε ευχαρίστηση από τη σεξουαλική πράξη. Οι δράστες συχνά χρησιμοποιούν τα συναισθήματα σύγχυσης και ντροπής του θύματος για να διατηρήσουν τον έλεγχο και να αποθαρρύνουν το θύμα να καταγγείλει το έγκλημα.
Συχνές αντιδράσεις των ανδρών θυμάτων μετά τη σεξουαλική επίθεση:
● Επαναφορά στο μυαλό των εικόνων της επίθεσης
● Ταπείνωση
● Δυσπιστία/άρνηση
● Κατάθλιψη
● Οργή/θυμός
● Ενοχή
Μία εξαιρετικά σημαντική παράμετρο που πρέπει να αναδείξουμε αφορά την ανησυχία των ίδιων των θυμάτων για τη σεξουαλικότητα και τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό μετά τη διάπραξη του εγκλήματος. Ειδικότερα, πολλοί άνδρες κατακλύζονται από το οδυνηρό συναίσθημα του να αμφιβάλλουν για τον ανδρισμό τους ή βιώνουν συναισθήματα ανεπάρκειας, πιστεύοντας ότι απέτυχαν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους τους ή να αποτρέψουν την επίθεση. Ορισμένοι άντρες μάλιστα υιοθετούν αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές όπως κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών. Άλλοι μπορεί να εμπλακούν σε επιθετικές, υψηλού κινδύνου συμπεριφορές που οδηγούν σε συγκρούσεις ή σωματική βία. Αξιοσημείωτο, επίσης, ότι πολλοί επιζήσαντες της εγκληματικής πράξης αντιμετωπίζουν στο μέλλον σοβαρές δυσκολίες στο να ολοκληρώσουν τις σεξουαλικές τους επαφές ή να συνάψουν νέες σεξουαλικές σχέσεις. Οι ομοφυλόφιλοι άνδρες μπορεί να βιώσουν αισθήματα αυτοενοχοποίησης, θεωρώντας ότι «πληρώνουν το τίμημα» για τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό.
Από τα παραπάνω καθίσταται εμφανές ότι οι άντρες θύματα -εάν αισθανθούν ότι αδυνατούν να αντιμετωπίσουν την τραυματική εμπειρία που έζησαν- πρέπει να ζητήσουν βοήθεια για να διαχειριστούν τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνουν, ώστε να ενισχυθεί η αυτό-εκτίμησή τους και να συνεχίσουν τη ζωή τους. Το στοιχείο που τονίζουν οι εγκληματολόγοι, σε διεθνές επίπεδο, και αποτελεί κεντρικό μήνυμα της αρθρογραφίας μας είναι ότι το θύμα δεν φέρει ποτέ ευθύνη για το έγκλημα που διαπράχθηκε εις βάρος του, μόνο ο βιαστής φταίει και σε αυτό δεν χωράνε δεύτερες σκέψεις, ούτε αμφιβολίες. Αυτή είναι η πραγματικότητα!
Remember, rape is never the victim’s fault. Only the rapist is to blame.
Συνοψίζοντας, είναι σημαντικό να τονίσουμε είναι ότι η βία δεν έχει «φύλο» και ότι είναι καταδικαστέα είτε στοχεύει σε γυναίκες, είτε σε άντρες. Γι’ αυτό είναι απολύτως αναγκαία η εκπαίδευση των αστυνομικών αρχών ώστε να μην «αποθαρρύνουν» με τη στάση και προσέγγισή τους τα θύματα (είτε είναι άντρες, είτε γυναίκες) από την καταγγελία. Σε διαφορετική περίπτωση θα συνεχίσουμε να θρηνούμε θύματα που θα χάνουν τη ζωή τους με αυτό τον ειδεχθή τρόπο.
Είναι, παράλληλα, επιτακτική ανάγκη να ξεπεραστούν όλοι οι γραφειοκρατικοί «σκόπελοι», με στόχο να δημιουργηθεί ένα «δίχτυ» προστασίας των θυμάτων που θα λειτουργεί πραγματικά και ουσιαστικά και όχι στη θεωρία. Τέλος, καθοριστικός είναι ο ρόλος των ΜΜΕ. Ειδικότερα, είναι σημαντικό να ενθαρρύνουν οι αστυνομικοί και δικαστικοί συντάκτες τα θύματα των εγκληματικών ενεργειών που επιβίωσαν να μιλήσουν ανοιχτά και να μοιραστούν με το ευρύ κοινό την εμπειρία τους, συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο στην πρόληψη του εγκλήματος και περνώντας πολύτιμα μηνύματα σε ευρύτατα τμήματα πληθυσμού. Τα ΜΜΕ δηλαδή πρέπει να αξιοποιήσουν θετικά και ουσιαστικά τη δύναμή τους. Αυτό όμως προϋποθέτει άρτια εκπαίδευση και συνεχή επιμόρφωση του δημοσιογραφικού κόσμου ώστε να αποφευχθεί ο στιγματισμός και η δευτερογενής θυματοποίηση.
Της Αγγελικής Καρδαρά
Πρόκειται, αναμφίβολα, για ένα πολύ σοβαρό θέμα με σύνθετες διαστάσεις και προεκτάσεις, δεδομένου ότι οι άντρες πολύ δύσκολα καταγγέλλουν και μιλούν ανοιχτά για τη θυματοποίησή τους, ενώ το στίγμα και η ντροπή βιώνονται με μεγάλη ένταση και από τους άντρες θύματα, στοιχείο που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα κοινωνικά στερεότυπα που απαιτούν από τον άντρα να υιοθετεί μία συγκεκριμένη συμπεριφορά.
Είναι αξιοσημείωτο ότι και η επιστημονική έρευνα διεθνώς άργησε να εστιάσει στο φαινόμενο. Εξίσου και στη δημόσια συζήτηση η ανδρική θυματοποίηση είχε αποκλειστεί, γεγονός που αποδεικνύει -και στην περίπτωση των αντρών- την αρνητική επιρροή που ασκούν τα κοινωνικά στερεότυπα, τα οποία παραμορφώνουν την πραγματικότητα και οδηγούν σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και την επιστημονική κοινότητα στο να παραβλέψει ερευνητικά δεδομένα. Σταδιακά, ωστόσο, άρχισε να αποτελεί θέμα δημόσιας συζήτησης και διερεύνησης από τους ειδικούς επιστήμονες το ενδεχόμενο να είναι και οι άντρες θύματα σεξουαλικής επίθεσης. Παρά τη σταδιακή αναγνώριση στην έρευνα και στη δημόσια συζήτηση της ανδρικής θυματοποίησης, τα δεδομένα αναδεικνύουν τη σοβαρότητα αλλά και την πολυπλοκότητα της ανδρικής θυματοποίησης.
Σε ποια συμπεράσματα όμως μας οδηγούν τα ερευνητικά πορίσματα;
Οι άντρες μπορεί να είναι θύματα σεξουαλικής επίθεσης/Men can be sexually assaulted
Θα ξεκινήσουμε τη διερεύνησή μας, υπογραμμίζοντας ότι οποιοσδήποτε άντρας μπορεί να αποτελέσει θύμα σεξουαλικής επίθεσης/sexual assault από έναν φίλο, έναν άγνωστο, μια ομάδα αγνώστων κ.ά, ανεξαρτήτως της σωματικής του διάπλασης, της δύναμής του ή της εμφάνισής του. Άλλωστε το έγκλημα του βιασμού, όπως επισημαίνεται εμφατικά στην εγκληματολογική έρευνα, δεν αφορά την ερωτική πράξη ούτε την ερωτική επιθυμία, αλλά πηγάζει από την «ανάγκη» του δράστη για εξουσία και έλεγχο. Επομένως, οποιοσδήποτε μπορεί να αποτελέσει θύμα αυτής της εγκληματικής πράξης. Μάλιστα, βάσει ερευνών οι σεξουαλικές επιθέσεις προς τους άνδρες είναι συχνά πολύ βίαιες και περιλαμβάνουν χρήση όπλων ή/και άσκηση σωματικής βίας. Αλκοόλ ή φάρμακα μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να εμποδίσουν το θύμα από το να προβάλλει αντίσταση. Τέλος, οι άντρες μπορεί να εξαναγκαστούν στη βίαια πράξη μέσω εκφοβισμού, απειλών ή ακόμα και να παγιδευτούν.
Οι άντρες ενδέχεται να δεχτούν σεξουαλική επίθεση ακόμα και από γυναίκες/Men can be sexually assaulted by women
Ποιοι είναι όμως οι δράστες των σεξουαλικών επιθέσεων κατά αντρών; Παρόλο που η πλειοψηφία των δραστών είναι άντρες, η έρευνα καταγράφει και περιστατικά σεξουαλικής επίθεσης από γυναίκες. Αυτές οι πολύ σοβαρές υποθέσεις συνήθως αφορούν αγόρια κάτω των 16 ετών. Θα πρόσθετα όμως εδώ ότι μπορεί να αφορούν και άτομα με αναπηρίες και γενικότερα άτομα που δεν έχουν τη δυνατότητα αντίδρασης. Επίσης, θα πρέπει να εξετάσουμε το ενδεχόμενο πιέσεων και εξαναγκασμών σε εργασιακούς χώρους για την επαγγελματική ανέλιξη του ατόμου που ενδεχομένως ασκηθούν από μεγαλύτερης συνήθως ηλικίας γυναίκες με κοινωνική επιρροή και επαγγελματική ισχύ. Πιστεύω, συνεπώς, ότι πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό θέμα που πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω και στην ελληνική πραγματικότητα.
Ο σεξουαλικός προσανατολισμός δεν σχετίζεται με τον κίνδυνο θυματοποίησης/Sexual orientation does not affect the risk of victimization
Ο σεξουαλικός προσανατολισμός κάθε ατόμου δεν αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα για να δεχτεί σεξουαλική επίθεση. Αυτό σημαίνει ότι τόσο οι ετεροφυλόφιλοι, όσο και οι ομοφυλόφιλοι και αμφιφυλόφιλοι άνδρες κινδυνεύουν εξίσου, γιατί όπως εξαρχής τονίσθηκε η σεξουαλική επίθεση αφορά τον θυμό και τον έλεγχο, όχι τη σεξουαλική έλξη. Ο βιασμός δεν είναι αποτέλεσμα του σεξουαλικού προσανατολισμού ενός ανθρώπου, ούτε θα αλλάξει τον προσανατολισμό του μετά-πολύ σημαντικό στοιχείο επίσης που πρέπει να τονίσουμε.
Οι περισσότεροι άντρες θύματα δεν γίνονται βιαστές/Most male victims do not become rapists
Αν και πολλοί δράστες έχουν ιστορικό σεξουαλικής κακοποίησης, η πλειονότητα των αντρών θυμάτων δεν καταλήγουν να γίνουν οι ίδιοι δράστες σεξουαλικών εγκλημάτων.
Η σεξουαλική διέγερση κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επίθεσης δεν υποδηλώνει συναίνεση στην πράξη/Sexual arousal during a sexual assault does not indicate a “willing” participant
Η σεξουαλική διέγερση κατά τη διάρκεια της επίθεσης δεν υποδηλώνει συναίνεση, καθώς αποτελεί φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού που μπορεί να συμβεί ακόμη και σε τραυματικές ή στρεσογόνες καταστάσεις. Αυτή η αντίδραση του οργανισμού δεν υποδηλώνει ότι το θύμα συναίνεσε ή αποκόμισε ευχαρίστηση από τη σεξουαλική πράξη. Οι δράστες συχνά χρησιμοποιούν τα συναισθήματα σύγχυσης και ντροπής του θύματος για να διατηρήσουν τον έλεγχο και να αποθαρρύνουν το θύμα να καταγγείλει το έγκλημα.
Συχνές αντιδράσεις των ανδρών θυμάτων μετά τη σεξουαλική επίθεση:
● Επαναφορά στο μυαλό των εικόνων της επίθεσης
● Ταπείνωση
● Δυσπιστία/άρνηση
● Κατάθλιψη
● Οργή/θυμός
● Ενοχή
Μία εξαιρετικά σημαντική παράμετρο που πρέπει να αναδείξουμε αφορά την ανησυχία των ίδιων των θυμάτων για τη σεξουαλικότητα και τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό μετά τη διάπραξη του εγκλήματος. Ειδικότερα, πολλοί άνδρες κατακλύζονται από το οδυνηρό συναίσθημα του να αμφιβάλλουν για τον ανδρισμό τους ή βιώνουν συναισθήματα ανεπάρκειας, πιστεύοντας ότι απέτυχαν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους τους ή να αποτρέψουν την επίθεση. Ορισμένοι άντρες μάλιστα υιοθετούν αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές όπως κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών. Άλλοι μπορεί να εμπλακούν σε επιθετικές, υψηλού κινδύνου συμπεριφορές που οδηγούν σε συγκρούσεις ή σωματική βία. Αξιοσημείωτο, επίσης, ότι πολλοί επιζήσαντες της εγκληματικής πράξης αντιμετωπίζουν στο μέλλον σοβαρές δυσκολίες στο να ολοκληρώσουν τις σεξουαλικές τους επαφές ή να συνάψουν νέες σεξουαλικές σχέσεις. Οι ομοφυλόφιλοι άνδρες μπορεί να βιώσουν αισθήματα αυτοενοχοποίησης, θεωρώντας ότι «πληρώνουν το τίμημα» για τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό.
Από τα παραπάνω καθίσταται εμφανές ότι οι άντρες θύματα -εάν αισθανθούν ότι αδυνατούν να αντιμετωπίσουν την τραυματική εμπειρία που έζησαν- πρέπει να ζητήσουν βοήθεια για να διαχειριστούν τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνουν, ώστε να ενισχυθεί η αυτό-εκτίμησή τους και να συνεχίσουν τη ζωή τους. Το στοιχείο που τονίζουν οι εγκληματολόγοι, σε διεθνές επίπεδο, και αποτελεί κεντρικό μήνυμα της αρθρογραφίας μας είναι ότι το θύμα δεν φέρει ποτέ ευθύνη για το έγκλημα που διαπράχθηκε εις βάρος του, μόνο ο βιαστής φταίει και σε αυτό δεν χωράνε δεύτερες σκέψεις, ούτε αμφιβολίες. Αυτή είναι η πραγματικότητα!
Remember, rape is never the victim’s fault. Only the rapist is to blame.
Συνοψίζοντας, είναι σημαντικό να τονίσουμε είναι ότι η βία δεν έχει «φύλο» και ότι είναι καταδικαστέα είτε στοχεύει σε γυναίκες, είτε σε άντρες. Γι’ αυτό είναι απολύτως αναγκαία η εκπαίδευση των αστυνομικών αρχών ώστε να μην «αποθαρρύνουν» με τη στάση και προσέγγισή τους τα θύματα (είτε είναι άντρες, είτε γυναίκες) από την καταγγελία. Σε διαφορετική περίπτωση θα συνεχίσουμε να θρηνούμε θύματα που θα χάνουν τη ζωή τους με αυτό τον ειδεχθή τρόπο.
Είναι, παράλληλα, επιτακτική ανάγκη να ξεπεραστούν όλοι οι γραφειοκρατικοί «σκόπελοι», με στόχο να δημιουργηθεί ένα «δίχτυ» προστασίας των θυμάτων που θα λειτουργεί πραγματικά και ουσιαστικά και όχι στη θεωρία. Τέλος, καθοριστικός είναι ο ρόλος των ΜΜΕ. Ειδικότερα, είναι σημαντικό να ενθαρρύνουν οι αστυνομικοί και δικαστικοί συντάκτες τα θύματα των εγκληματικών ενεργειών που επιβίωσαν να μιλήσουν ανοιχτά και να μοιραστούν με το ευρύ κοινό την εμπειρία τους, συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο στην πρόληψη του εγκλήματος και περνώντας πολύτιμα μηνύματα σε ευρύτατα τμήματα πληθυσμού. Τα ΜΜΕ δηλαδή πρέπει να αξιοποιήσουν θετικά και ουσιαστικά τη δύναμή τους. Αυτό όμως προϋποθέτει άρτια εκπαίδευση και συνεχή επιμόρφωση του δημοσιογραφικού κόσμου ώστε να αποφευχθεί ο στιγματισμός και η δευτερογενής θυματοποίηση.
Της Αγγελικής Καρδαρά
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου