Μαργαρίτα Βεργολιά
Τυχόν επικράτηση του «ναι» θα δώσει τη χαριστική βολή στην τουρκική Δημοκρατία;
Ή μήπως ενός ηχηρού «όχι» έπεται η αστάθεια και το χάος;
Ποτέ ξανά από το 1961 -και τα έξι συνταγματικά δημοψηφίσματα που έχουν μεσολαβήσει, τα δύο επί χούντας- δεν ήταν τόσο έντονο όσο σήμερα το δίλημμα για τον Τούρκο μέσο ψηφοφόρο, που αυτήν την Κυριακή καλείται, έβδομη φορά μέσα στην τελευταία επταετία, ενώπιον της κάλπης.
Τώρα πρέπει να αποφασίσει με την ψήφο του στο νέο δημοψήφισμα για την έγκριση ή μη της συνταγματικής αναθεώρησης και την εγκαθίδρυση ενός προεδρικού συστήματος... α λα τούρκα, μέσα σε κλίμα ακραίας πόλωσης, εθνικιστικού παραληρήματος, λογοκρισίας, μαζικών διώξεων, εκφοβισμού και τρόμου, ενώ η χώρα βρίσκεται σε διαρκή πια -μετά την περυσινή απόπειρα πραξικοπήματος- κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Οι δημοσκοπήσεις προδίκαζαν μέχρι και την τελευταία στιγμή εκλογικό θρίλερ, δίνοντας ισχνό προβάδισμα άλλοτε στο «ναι» κι άλλοτε στο «όχι».
Οποιο κι εάν είναι πάντως το εκλογικό αποτέλεσμα, σε αυτό που όλοι συμφωνούν είναι πως η επομένη θα βρει τη χώρα βαθύτατα διχασμένη.
Οι κρίσιμες ψήφοι
Kayhan Ozer/Presidential Press Service, Pool Photo via APΑμφίρροπη μέχρι το... παρά πέντε, η έκβαση του δημοψηφίσματος μοιραία θα κριθεί από σειρά παραμέτρων.
Κατ’ αρχάς από τον βαθμό συσπείρωσης της εκλογικής βάσης των δύο στρατοπέδων:
⁕ υπέρ του «ναι» είναι το ισλαμοσυντηρητικό κυβερνών AKP και τμήμα των διχασμένων εθνικιστών του MHP,
⁕ υπέρ του «όχι» η κεμαλική αξιωματική αντιπολίτευση του CHP, το υπό ποινικο-πολιτικό διωγμό φιλοκουρδικό-αριστερό HDP (τρίτη κοινοβουλευτική δύναμη στη χώρα), οι διαφωνούντες του MHP και μικρές εξωκοινοβουλευτικές, κυρίως αριστερές ομάδες.
Επίσης από τους αναποφάσιστους, που στις τελευταίες σφυγμομετρήσεις έφταναν το 8%.
Την ψήφο της τουρκικής διασποράς. Και -κατά πολλούς αναλυτές- από τους αφανείς υποστηρικτές του «όχι», που φοβούνταν να πουν δημόσια την τελική απόφασή τους.
Στην τελευταία κατηγορία εκτιμάται ότι ανήκει σημαντικό τμήμα των δύο μεγαλύτερων «δεξαμενών» ψήφων: της παραδοσιακής εκλογικής βάσης του AKP και των Κούρδων.
Σημαντική αντίφαση
AP Photo / Emrah Gurel«Αυτή τη στιγμή υπάρχουν σημαντικές αντιφάσεις μεταξύ του πολιτικού οράματος του Ερντογάν και του κόσμου που έφερε το AKP στην εξουσία», παρατηρεί ο ερευνητής δημοσιογράφος Ρουσέν Τσακίρ, αρχισυντάκτης του διαδικτυακού Medyascope TV με έδρα την Κωνσταντινούπολη και ειδικός αναλυτής στα ισλαμικά πολιτικά κινήματα στην Τουρκία.
Στις τελευταίες δημοσκοπήσεις καταγραφόταν ένα 5-9% ψηφοφόρων του AKP που δήλωναν είτε αναποφάσιστοι είτε ότι φλέρταραν με το «όχι».
Πρόκειται κυρίως για αστούς ψηφοφόρους, γράφει στο Al-Monitor o Τούρκος ακαδημαϊκός, Αλί Μπαϊράμογλου, που «αγανάκτησαν με το αυθαίρετο και εγωκεντρικό πολιτικό στιλ του Ερντογάν» (συμπεριλαμβανομένης της προεκλογικής συμμαχίας του με τους Γκρίζους Λύκους) και θεωρούν «τη συνταγματική αναθεώρηση “κόκκινη γραμμή”».
«Πατρικό» φιλί στο μέτωπο... | Kayhan Ozer/Presidential Press Service, Pool Photo via APΒλέποντας εν τω μεταξύ και το στρατόπεδο των (απρόσμενων, λόγω της πρωθύστερης αντίθεσής τους στο προεδρικό σύστημα) συμμάχων του στο δημοψήφισμα, αυτό των εθνικιστών του MHP να διασπάται (οι διαγραφέντες διαφωνούντες, υπό τη Μεράλ Ακσενέρ, έχουν συνταχθεί στο μέτωπο του «όχι», παίρνοντας μαζί τους τουλάχιστον το ήμισυ των κομματικών ψηφοφόρων, ήτοι ένα 6% βάσει των τελευταίων βουλευτικών εκλογών του 2015), ο Ερντογάν ενδύθηκε ξανά τον μανδύα του «εγγυητή της ειρήνης» και απευθύνθηκε στους συντηρητικούς Κούρδους ψηφοφόρους του AKP, προσπαθώντας να τους πείσει να ψηφίσουν υπέρ του «ναι».
Κατά το ινστιτούτο SAMER στο Ντιγιάρμπακιρ, στα αιματοβαμμένα νοτιοανατολικά της χώρας, το 57,4% του κουρδικού πληθυσμού ρέπει προς το «όχι», έναντι 25,1% που ρέπει προς το «ναι», με ένα όχι ευκαταφρόνητο πάντως ποσοστό αναποφάσιστων, τόσο στις τάξεις των ψηφοφόρων του AKP όσο και του HDP.
AP Photo/Emrah GurelΗ απόρριψη της συνταγματικής αναθεώρησης θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο, κατά τους μεν, για ειρήνευση, κατά τους δε για περαιτέρω αιματοχυσία.
«Κυκλοφορούν εν τω μεταξύ φήμες ότι κάποιου είδους μυστική συμφωνία βρίσκεται ακόμη υπό διαπραγμάτευση ανάμεσά στο AKP και το Ιμραλί, όπου βρίσκεται φυλακισμένος ο Οτσαλάν», έγραφε τις προάλλες ο αρθρογράφος της Hürriyet, Γιουσούφ Κανλί.
Μέχρι πρότινος, το PKK «έβλεπε το προεδρικό σύστημα ως έναν μηχανισμό που θα μπορούσε να οδηγήσει τη χώρα σε ομοσπονδοποίηση» υποστήριζε, εν μέσω τεκτονικών γεωπολιτικών εξελίξεων στις υπό κουρδικό έλεγχο περιοχές στον Βορρά της Συρίας και του Ιράκ, στα νότια της Τουρκίας.
«Τώρα, η τρομοκρατική συμμορία εκδίδει ανακοινώσεις καταδικάζοντας τις υπέρμετρες φιλοδοξίες Ερντογάν και υποσχόμενη καταψήφιση των “δικτατορικών σχεδίων”».
Πιθανό μικρό «σωσίβιο» για την ευόδωση των ηγεμονικών μεθοδεύσεων του Ερντογάν μπορεί συμπληρωματικά να αποτελέσει η ψήφος της τουρκικής διασποράς, που αντιστοιχεί στο 6% επί του συνόλου του εκλογικού σώματος και την οποία η Αγκυρα προσπάθησε αγωνιωδώς να κινητοποιήσει, μέσα από την εσκεμμένη προεκλογική ένταση με τη «ναζιστική» -όπως πολλάκις την αποκάλεσε- Ευρώπη.
Η ψηφοφορία στο εξωτερικό ολοκληρώθηκε στις 9 Απριλίου. Τα αποτελέσματά της θα γνωστοποιηθούν μαζί με το τελικό, την Κυριακή.
Σε ένα αμφιλεγόμενο exit poll, η (φίλα προκείμενη στον Ερντογάν) εταιρεία δημοσκοπήσεων Mak Danismanlik υποστηρίζει ότι στις επιστολικές ψήφους το «ναι» φτάνει το 62%, με μοναδική υπεροχή του «όχι» στις -φιλόξενες για τον Φετουλάχ Γκιουλέν- ΗΠΑ.
Εκτίμηση που, ακόμη κι εάν ευσταθεί, θα αποκτήσει ειδικό βάρος μόνο σε περίπτωση χαμηλής προσέλευσης στις κάλπες εντός Τουρκίας.
Φόβοι για νοθεία
«ΟΧΙ για το Μέλλον μου» γράφει το πανό που έχει αναρτηθεί στην Κωνσταντινούπολη για το δημοψήφισμα | AP Photo/Emrah GurelΣτο μεσοδιάστημα, κυρίως στα νοτιοανατολικά της χώρας, «οι φόβοι για νοθεία και κυβερνητικές παρεμβάσεις είναι πιο βάσιμοι όσο ποτέ, ενισχυμένοι από την κατάσταση έκτακτης ανάγκης», γράφει στο Al-Monitor ο Τούρκος δημοσιογράφος Μαχμούτ Μποζαρσλάν, ανταποκριτής του γαλλικού πρακτορείου και του «Voice of America», με έδρα το Ντιγιάρμπακιρ.
Υπάρχουν ήδη απτά δείγματα, αναφέρει. Η «χωρίς αιτιολογία» απόρριψη 151 εκλογικών αντιπροσώπων του HDP μόνο στην πόλη Χακάρι.
Οι καταγγελίες για «διορισμό πολλών μελών φιλοκυβερνητικών συνδικάτων ως επικεφαλής εφορευτικών επιτροπών».
«Ο εκτοπισμός χιλιάδων Κούρδων εξαιτίας της περυσινής καταστολής» και η συνακόλουθη αλλοίωση της πολιτικής δημογραφίας τους, «που μένει τώρα να φανεί πώς θα επηρεάσει το εκλογικό αποτέλεσμα».
«Η μεγαλύτερη ανησυχία μου», εκμυστηρεύεται στον Μποζαρσλάν ένας καταστηματάρχης στο Ντιγιάρμπακιρ, ονόματι Αμπντουλκερίμ Ακούς, «είναι μήπως η κυβέρνηση ακυρώσει την ψηφοφορία, εάν δει ότι επικρατεί το “όχι”»...
Τα σενάρια για την επόμενη μέρα
Kayhan Ozer/Presidential Press Service, Pool Photo via APΤο μόνο σίγουρο είναι ότι, μετά το κλείσιμο της κάλπης, ο Ταγίπ Ερντογάν θα παραμένει πρόεδρος της Τουρκίας.
Το ερώτημα είναι εάν θα έχει καταφέρει ή όχι να κατοχυρώσει και επίσημα τις εξουσίες ενός απολυταρχικού ηγεμόνα, και κυρίως με ποιο εύρος νίκης ή ήττας, από το οποίο θα εξαρτηθεί εν πολλοίς το εάν θα συνεχίσει να καίει «γέφυρες», εντός κι εκτός της χώρας.
Ανεξαρτήτως πάντως του αποτελέσματος στο δημοψήφισμα, ολοένα και περισσότεροι αναλυτές και επενδυτές μιλούν για το ορατό πια ενδεχόμενο προκήρυξης πρόωρων εκλογών στη χώρα -ακόμη και στην περίπτωση επικράτησης του «ναι».
Ο φιλοκυβερνητικός αρθρογράφος της Hürriyet, Αμπντουλκαντίρ Σελβί, τις τοποθετεί χρονικά το αργότερο έως τα τέλη του έτους.
Εφόσον από την κάλπη του δημοψηφίσματος βγει νικητής το «ναι», τυχόν νέες εκλογές -εν προκειμένω διπλές, για πρόεδρο και Βουλή, όπως προβλέπει η συνταγματική αναθεώρηση- θα έχουν στόχο ο Ερντογάν να αναλάβει πολύ νωρίτερα από το προβλεπόμενο (τέλη 2019) τις νέες του υπερεξουσίες, ποντάροντας παράλληλα σε περαιτέρω ενίσχυση της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας του AKP -την ηγεσία του οποίου θα έχει αναλάβει πια και επίσημα- απέναντι σε μια κατακερματισμένη, ετερόκλητη αντιπολίτευση.
Για να ξαναστηθούν ωστόσο κάλπες, θα πρέπει να μεσολαβήσει τουλάχιστον ένα εξάμηνο, προκειμένου οι συνταγματικές αλλαγές να ενσωματωθούν στη νομοθεσία.
Εάν αντίθετα στο δημοψήφισμα της Κυριακής επικρατήσει το «όχι», η προκήρυξη πρόωρων, μόνο βουλευτικών εν προκειμένω, εκλογών θα αποτελέσει καίριο τακτικό ελιγμό ενός ηττημένου Ερντογάν, ο οποίος -έχοντας ήδη σε καταστολή την κεμαλική «ραχοκοκαλιά» του στρατεύματος- πλέον θα στοχεύει:
α) σε αποτροπή των εδώ και καιρό κυοφορούμενων σεναρίων διάσπασης των μετριοπαθών από το AKP (που ενισχύθηκαν με την απουσία των Αμπντουλάχ Γκιουλ και Αχμέτ Νταβούτογλου από την τελευταία προεκλογική εκστρατεία),
β) σε επαναφορά του κοινοβουλευτικού δικομματισμού AKP-CHP (με το δεύτερο αποδυναμωμένο), δεδομένου ότι το μισό HDP βρίσκεται ήδη στη φυλακή -συμπεριλαμβανομένου του ηγετικού διδύμου του- με κατηγορίες περί «τρομοκρατίας», ενώ το διασπασμένο MHP δύσκολα θα καταφέρει να ξεπεράσει το εκλογικό πλαφόν του 10%, το οποίο για... ευνόητους λόγους δεν αλλάζει,
γ) στο να ξαναφέρει τη συνταγματική αναθεώρηση στη Βουλή για έγκριση, υπό την προϋπόθεση (και το ρίσκο) ότι θα έχει εξασφαλίσει την απαιτούμενη πλειοψηφία των 2/3.
Σε περίπτωση που οι εκτιμήσεις για νέες εκλογές επιβεβαιωθούν, είτε στο πρώτο είτε στο δεύτερο σενάριο, η πόλωση θεωρείται βέβαιο ότι θα κλιμακωθεί, εντός κι εκτός συνόρων, καθώς ο Ερντογάν θα συνεχίσει το πολιτικό αφήγημα περί ανάγκης για μία ισχυρή διακυβέρνηση στην Τουρκία, απέναντι στους εξωτερικούς και εσωτερικούς «εχθρούς», που επιβουλεύονται την ενότητα -ακόμη και την εδαφική- της χώρας (π.χ. Κούρδοι της Συρίας), και στην απειλή της τρομοκρατίας (PKK, γκιουλενιστές, «Ισλαμικό κράτος»), αλλά και περί ανάγκης μεταρρυθμίσεων στην κλυδωνιζόμενη τουρκική οικονομία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου