Γονείς και έφηβοι: ξεπερνώντας το φαύλο κύκλο του θυμού

Η εφηβεία είναι μια περίοδος κατά την οποία η σχέση γονέα- παιδιού αρχίζει να παίρνει νέα μορφή. Της Κωνσταντίνας Καστελιώτη.

Οι έφηβοι εκτιμούν και αξιολογούν διαφορετικά πλέον τα λόγια και τις ενέργειες των γονιών τους. Ενώ αντιλαμβάνονται περισσότερο τους ενήλικους ρόλους, ταυτόχρονα διαπιστώνουν ότι μερικές συμπεριφορές φροντίδας από τους γονείς- συνηθισμένες μέχρι τότε- ξαφνικά τους ενοχλούν. Οι γονείς, από την πλευρά τους, βλέποντας τους εφήβους να αποζητούν μεγαλύτερη αυτονομία, συχνά προβληματίζονται με την απότομη και θυμωμένη συμπεριφορά τους.


Στην προσπάθεια τους να ερμηνεύσουν τα ξεσπάσματα των εφήβων, οι γονείς λαμβάνουν υπόψη τους διάφορους παράγοντες όπως γενικότερα «η εφηβεία», «η ανάγκη για επαναστατικότητα» ή «οι κακές παρέες». Εστιάζουν δηλαδή σε βιολογικά αίτια (όπως η έκκριση ορμονών) και εξωτερικούς παράγοντες. Τι θα συνέβαινε όμως αν, ψάχνοντας τα αίτια του θυμού, μετατόπιζαν το κέντρο της προσοχής τους εντός οικογενειακής εστίας;

Οι γονείς εξακολουθούν να αποτελούν πρότυπο για τους εφήβους, ακόμα κι όταν τίθενται υπό σκληρή αμφισβήτηση. Σε περίπτωση, λοιπόν, που μιλούν στο παιδί τους εκνευρισμένα, απότομα ή και με ειρωνεία, το «διδάσκουν» να επικοινωνεί με αυτόν τον τρόπο. Ακόμα κι αν του λένε ότι το σωστό είναι μιλάει ήρεμα, είναι η πράξη του γονιού που υπερισχύει γιατί αυτή βιώνει ο έφηβος, σε αντίθεση με τα λόγια που μόνο τα ακούει.

Ασφαλώς, βλέποντας το ζήτημα από μια ρεαλιστική σκοπιά, οι γονείς συνήθως αντιμετωπίζουν μια δύσκολη και απαιτητική καθημερινότητα με αυξημένο εργασιακό άγχος. Η πίεση να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις εύλογα δημιουργεί ένταση η οποία μπορεί να διοχετευτεί στους κοντινούς τους ανθρώπους και βέβαια στους εφήβους. Εκείνοι με τη σειρά τους απαντούν, συχνά, με ακόμα μεγαλύτερο θυμό κι έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος. Πώς θα μπορούσε όμως αυτός ο κύκλος να σπάσει;

Καταρχήν, οι γονείς θα μπορούσαν να παρατηρήσουν αν πράγματι εκτονώνουν την ένταση που νιώθουν σε καβγάδες με τα παιδιά τους: είναι ήδη εκνευρισμένοι με κάτι άλλο όταν ζητούν από τον έφηβο να κάνει κάτι (κι εκείνος πιθανόν το αρνείται); Θα ήταν επίσης βοηθητικό να δώσουν οι γονείς προσοχή στο πώς κλιμακώνεται ο θυμός τους: αν καταλάβουν ότι μια συμπεριφορά τούς ενοχλεί, μπορούν να το εκφράσουν και να το συζητήσουν ή -αν αυτό δεν είναι εφικτό- να αποστασιοποιηθούν για λίγο προτού η ενόχληση γίνει ξέσπασμα θυμού. Επιπλέον, όταν ο γονιός είναι ήρεμος και έχει έτσι τη δυνατότητα να παρατηρήσει τις κινήσεις, τις εκφράσεις και τα λόγια του θυμωμένου εφήβου, ίσως εκπλαγεί από το πόσο όλα αυτά μοιάζουν με τη δική του στάση όταν θυμώνει.

Προκειμένου, λοιπόν, να αποφύγουν οι γονείς τα ξεσπάσματα θυμού που τους δημιουργούν ενοχές αλλά και επιδρούν αρνητικά στα παιδιά τους μπορούν να βρουν εναλλακτικούς τρόπους να εκτονώνουν την ένταση (όπως μέσα από τον αθλητισμό ή μέσα από τα ενδιαφέροντά τους). Επίσης, θα ήταν χρήσιμο να προσπαθήσουν συνειδητά να πουν στον έφηβο με ηρεμία τι τους ενοχλεί και να του δείξουν έμπρακτα πώς μπορεί και ο ίδιος να εκφράζει την ενόχληση και τη διαφωνία του προλαβαίνοντας τον θυμό. Αυτή θα μπορούσε να είναι μια αρχή για να σπάσει ο φαύλος κύκλος του θυμού και να αντικατασταθεί από έναν πιο ουσιαστικό και ποιοτικό τρόπο επικοινωνίας μεταξύ γονέων και εφήβων.

* Άρθρο της Ψυχολόγου Κωνσταντίνα Καστελιώτη, συνεργάτη του Δικτύου Psy-Counsellors, στο efiveia.gr